Tính từ năm 2009 đến nay, có khoảng 500.000 trang tư liệu Hán Nôm ở 199 làng, 967 họ tộc và 19 phủ đệ, tư gia trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế được thực hiện số hóa. Tài liệu được sưu tầm đều là văn bản gốc khá đầy đủ, được thể hiện trên nhiều chất liệu khác nhau với nội dung phong phú, có giá trị ở các lĩnh vực lịch sử, văn hóa, tư tưởng và phong tục tập quán.

Làng Phù Bài, xã Thủy Phù (thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế) hiện đang lưu trữ hòm bộ với số lượng lớn văn bản tư liệu Hán Nôm quý giá trên 20.000 trang. Trong đó gồm có sắc phong, địa bạ, đinh bạ thời Tây Sơn, Gia Long, các văn bản quản lý hành chính, các văn bản quy định của làng, văn cúng. Đặc biệt địa phương này còn lưu giữ đủ bộ “Hoàng Việt Luật lệ” được biên soạn, in ấn, phát hành năm Gia Long thứ 12 (1814). Ngoài ra trong hòm bộ còn có 3 hiện vật gốc có niên đại hàng trăm năm là thần phủ, lệnh bài và ấn triện được bảo quản theo truyền thống lệ làng chặt chẽ từ xưa đến nay.

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa và Thông tin tỉnh Thừa Thiên Huế, ngoài làng Phù Bài, hiện nhiều làng, xã ở tỉnh Thừa Thiên Huế như làng Kim Long, Lương Quán, Dương Xuân Thượng (ở TP Huế); làng Dã Lê Chánh, làng Thủy Thanh Thượng (thị xã Hương Thủy)… cũng lưu giữ nhiều tư liệu Hán Nôm quý. Trong đó phần lớn là các sắc phong, địa bộ, đinh bộ, thuế bộ, các tập văn nghi lễ, hương phổ, liễn đối, văn thư trình báo của làng. Ngoài ra tại các phủ đệ được xây dựng từ thời nhà Nguyễn hiện vẫn còn giữ được những ấn phẩm, ván khắc mộc bản, bản thảo tác phẩm Hán Nôm có giá trị. Một số làng còn lưu giữ những văn thư của triều đình, phủ huyện, chiếu, chỉ, phản ánh sinh động tình hình chính trị, đời sống kinh tế, xã hội ngày trước. Đây là những tư liệu giàu giá trị lịch sử văn hóa khi có niên đại từ thời Lê, thời Tây Sơn hoặc thời các chúa, vua Nguyễn.

Bà Hoàng Thị Kim Oanh, Giám đốc Thư viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, các thể loại tư liệu Hán Nôm đang lưu trữ tại các địa phương là tư liệu quý hiếm có giá trị về lịch sử, nội dung và chất liệu. Phần lớn các tư liệu này được người dân cũng như các dòng họ, tư gia, phủ đệ hết sức coi trọng, xem như là báu vật tinh thần và được bảo quản hết sức cẩn trọng. Tuy nhiên, có một số tư liệu Hán Nôm bị thất lạc, hư hỏng do chiến tranh, thiên tai hoặc bị mối mọt hủy hoại vì không có điều kiện bảo quản đúng cách. Theo bà Oanh, đứng trước thực trạng di sản Hán Nôm tại Thừa Thiên Huế đang dần bị thất thoát, mất mát, hư hỏng nên những năm qua, đơn vị đã phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện sưu tầm, tuyển dịch, số hóa tài liệu Hán Nôm ở các làng, xã và tư gia ở địa bàn tỉnh. Tính riêng trong năm 2024, Thư viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế đã thực hiện khảo sát, điền dã và sưu tầm tư liệu Hán Nôm tại 35 họ tộc ở 14 làng thuộc các xã gồm Quảng Thái, Quảng Lợi, Quảng Vinh, Quảng An (huyện Quảng Điền) và Phong Chương, Phong An (huyện Phong Điền). Qua đó có 8.532 trang tư liệu Hán Nôm tương ứng với 169 đầu tư liệu, gồm các loại sắc phong, gia phả, văn tế, bằng cấp, địa bạ, văn bản hành chính, hương ước, văn cúng và các loại tài liệu khác được số hóa. Tính từ năm 2009 đến nay, có khoảng 500.000 trang tư liệu Hán Nôm ở 199 làng, 967 họ tộc và 19 phủ đệ, tư gia trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế được thực hiện số hóa. Tài liệu được sưu tầm đều là văn bản gốc khá đầy đủ, được thể hiện trên nhiều chất liệu khác nhau với nội dung phong phú, có giá trị ở các lĩnh vực lịch sử, văn hóa, tư tưởng và phong tục tập quán.

Từ nguồn tư liệu được số hóa, sưu tập, Thư viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế đã tuyển dịch và xuất bản một số ấn phẩm như “Sắc phong, chiếu thời Nguyễn tại tỉnh Thừa Thiên Huế” (năm 2020); “Bằng cấp quan chức triều Nguyễn tại tỉnh Thừa Thiên Huế (năm 2021); “Văn thư - Đơn từ Hán Nôm các làng tại tỉnh Thừa Thiên Huế” (năm 2022)… Các ấn phẩm này được độc giả và các nhà khoa học đánh giá cao về mặt học thuật cũng như chất lượng nội dung. Ngoài ra Thư viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế còn tổ chức nhiều triển lãm, trưng bày hàng trăm tư liệu Hán Nôm quý được số hóa, phục chế để phục vụ người dân, du khách tham quan và học sinh, sinh viên đến tìm hiểu, nghiên cứu.

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, di sản Hán Nôm là nguồn tư liệu quan trọng giúp thế hệ hôm nay và mai sau có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về cội nguồn lịch sử, văn hóa của dân tộc. Việc nghiên cứu, khảo sát, sưu tầm gắn liền với số hóa các tư liệu Hán Nôm thời gian qua đã giúp nhiều người hiểu sâu hơn về vùng đất Thừa Thiên Huế và đóng góp vào việc nghiên cứu lịch sử đất nước Việt Nam. Bên cạnh đó, công tác tuyển chọn, phục chế các sắc phong, tổ chức trưng bày, triển lãm, quảng bá giá trị tư liệu Hán Nôm, mở lớp tập huấn về phương pháp bảo quản, tu bổ, phục chế tài liệu cho một số thư viện, bảo tàng và làng xã, họ tộc đã nâng cao nhận thức của xã hội về tầm quan trọng trong bảo tồn, phát huy giá trị tư liệu Hán Nôm trên địa bàn. “Với nhiều nỗ lực từ các đơn vị, địa phương, tin tưởng rằng nguồn tư liệu Hán Nôm mà các họ tộc, làng xã ở Thừa Thiên Huế đang bảo quản sẽ được sưu tầm và được giới thiệu rộng rãi hơn, góp phần vào công tác bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của di sản tư liệu Hán Nôm”, ông Phan Thanh Hải khẳng định.

Anh Khoa