Trưng bày giới thiệu cuộc đời và sự nghiệp Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu có 4 chủ đề: Quê hương và gia đình Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu; Sự nghiệp sáng tác và những đóng góp cho nền văn học Nước nhà của Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu; Vai trò và ảnh hưởng tư tưởng trong văn thơ của Nguyễn Đình Chiểu đến phong trào yêu nước chống thực dân pháp xâm lược; Đảng bộ, Nhà nước và nhân dân Việt Nam tổ chức tri ân những đóng góp to lớn của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu. Với gần 60 hình ảnh và các cuốn sách giới thiệu các tác phẩm văn học - nghệ thuật sáng tác trên nền các tác phẩm thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu.
Nguyễn Đình Chiểu sinh ngày 1/7/1822 tại quê mẹ là làng Tân Thới, huyện Bình Dương, phủ Tân Bình, tỉnh Gia Định, nay là phường Cầu Kho, quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Xuất thân trong gia đình nhà nho, Nguyễn Đình Chiểu là điển hình của tấm gương ý chí, nghị lực và niềm tin vào cuộc sống. Ngay từ thuở nhỏ ông đã phải trải qua những biến cố lớn của gia đình: Cha bị mất chức quan lại trong triều đình phong kiến, ông được gửi ăn học ở Huế từ năm 11 tuổi. Mẹ mất khi ông ở độ tuổi thanh xuân. Vì thương khóc mẹ, ông lâm cảnh mù lòa, công danh dang dở, hôn thê bội ước, Nguyễn Đình Chiểu vẫn không nản chí. Mãn tang mẹ, ông mở trường dạy học, làm thuốc giúp người dân nghèo và sáng tác thơ văn.
Nguyễn Đình Chiểu là đại diện tiêu biểu cho lớp sĩ phu yêu nước dùng văn thơ làm phương tiện đấu tranh với thực dân Pháp xâm lược bằng tư tưởng. Hầu hết tác phẩm văn, thơ của ông đều viết bằng chữ Nôm, vừa thể hiện tính chiến đấu bền bỉ, vừa mang nặng nỗi lòng về vận mệnh dân tộc và tình yêu thương con người. Nguyễn Đình Chiểu đóng một vai trò quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Ông chiến đấu bằng ngòi bút, hòa mình trong cuộc chiến đấu của nhân dân và trở thành người phát ngôn của phong trào yêu nước chống Pháp. Ông là nhà thơ Việt Nam đầu tiên nói đến chiến tranh nhân dân, đề cao vai trò người nông dân, trong các cuộc khởi nghĩa chống Pháp với ý thức về nhiệm vụ và quyền lợi của mình, họ cần chiến đấu để bảo vệ “tấc đất ngọn rau, bát cơm manh áo” của chính mình, bảo vệ chủ quyền đất nước thiêng liêng. Trong những tác phẩm nổi tiếng như “Lục Vân Tiên”, “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”, “Lục tích sĩ dân trận vong”…, ông ca ngợi tinh thần nghĩa khí và những tấm gương chiến đấu anh hùng của những nghĩa sĩ nông dân. Đối với các lãnh tụ nghĩa quân như Trương Định, Phan Ngọc Tòng,... Nguyễn Đình Chiểu đã dành những lời thơ biểu đạt nghệ thuật, tính trữ tình và anh hùng ca.
Nguyễn Đình Chiểu là một nhà văn hóa, nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam, là tấm gương vượt lên những khó khăn của cuộc sống và theo đuổi lý tưởng học tập suốt đời của UNESCO. Bên cạnh đó, ông còn hành nghề đông y để chữa bệnh cứu người. Thơ văn của ông đậm tính nhân văn, khích lệ lòng yêu nước, ca ngợi những con người sẵn sàng làm việc nghĩa, vì lợi ích cộng đồng, các tác phẩm chính của ông đều được sáng tác bằng chữ Nôm, trong đó nổi tiếng nhất là Tập thơ “Lục Vân Tiên”, chứa đựng nhiều ý nghĩa về đạo lý, truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Với những cống hiến, ngày 23/11/2021 tại Paris (Pháp), UNESCO thông qua nghị quyết vinh danh Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888) là Danh nhân văn hoá lớn của nhân loại.
Thông qua trưng bày giới thiệu cuộc đời và sự nghiệp Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu làm nỗi bật những cống hiến to lớn của danh nhân văn hoá Nguyễn Đình Chiểu cho dân tộc, cho nền văn học nước nhà. Đặc biệt giáo dục thế hệ trẻ học tập, noi theo tấm gương sáng ngời của Nguyễn Đình Chiểu về ý chí nghị lực phi thường; về đạo đức làm người; về lòng yêu nước nồng nàn, lòng căm thù giặc. Từ đó, khơi dậy niềm tự hào, tự tôn dân tộc cho mọi tầng lớp nhân dân, nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý thức tự lực, tự cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là hoạt động trong khuôn khổ chuyến "Hành trình theo bước chân cụ Đồ Chiểu" nhân Kỷ niệm 200 năm Ngày sinh Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu (1/7/1822-1/7/2022).